KHÔNG GIAN THU HÁI BẢO QUẢN

“Mùa thu hoạch – mùa của Lễ hội”

Trước thế kỷ 16, ở châu Âu, thu hoạch là thuật ngữ thường được sử dụng để chỉ mùa thu, nó xuất phát từ một tên tiếng Anh “hærfest” có nghĩa là mùa thu (từ “Herbst” từ tiếng Đức cũng có cùng một nguồn gốc và vẫn còn có nghĩa là mùa thu), nó có nguồn gốc Ấn-Âu “kerp” có nghĩa là để thu thập, hái lượm, nhổ, gặt… So với từ “carpere” động từ tiếng Latinh có nghĩa là để cắt, phân chia, nhổ. Vì vậy, từ hærfest ban đầu chỉ về các lễ kỷ niệm vui vẻ và cuối cùng là có nghĩa có thể thu thập các loại cây trồng đã trưởng thành, sau đó nó mở rộng ý nghĩa thành thời kỳ thu hoạch (thường là vào mùa thu).

Trong tiếng Việt, từ thu hoạch có gốc từ chữ Hán: 收割 gồm hai từ thu: có nghĩa là lấy, gom góp và hoạch: quây lại, để chỉ về quá trình thu gom, tập hợp.

Tại các quốc gia Âu Mỹ, mùa thu cũng là mùa thu hoạch chính và có các lễ hội mừng được mùa. Lễ hội thu hoạch truyền thống tại Anh được tổ chức vào ngày chủ nhật gần “Mùa trăng thu hoạch” (Harvest Moon), đó là ngày trăng tròn xảy ra gần điểm thu phân (22 hoặc 23 tháng 9), tại Hoa Kỳ và Canada là vào tháng 10 hay tháng 11 vào ngày lễ tạ ơn. Đó cũng là lý do hầu hết những lễ hội của các dân tộc thường diễn ra vào mùa xuân và mùa thu, hai mùa đẹp nhất trong năm, khi mùa thu hoạch kết thúc, người nông dân có thời gian nhàn rỗi.

Với cây cà phê mùa vụ thu hoạch phần lớn phụ thuộc vùng sinh thái – điều kiện địa hình, thổ nhưỡng và khí hậu, cùng giống – loài cà phê và việc chăm sóc vườn của từng vùng miền. Ở những vùng lạnh, vùng cao, cà phê chín muộn hơn vùng thấp, nóng. Cà phê chè chín sớm nhất sau đó đến cà phê vối.Cà phê mít chin muộn nhất. Với cà phê vối cũng có giống chín sớm, có giống chín muộn. Ví như tại Colombia mùa thu hoạch là tháng 5 đến tháng 7 và từ tháng 10 đến đầu mùa xuân năm sau, hay Ethiopia và Kenya bắt đầu vào mùa thu hoạch từ tháng 11 năm này đến mùa xuân tháng 2 năm sau, dài hơn hết là tại El Salvador; Guatemala; Honduras; Nicaragua mùa thu hoạch từ tháng 11 năm nay đến hết tháng 3 năm sau và tại Brazil mùa thu hoạch bắt đầu từ tháng 6 đến hết tháng 10 trong năm.

Cà phê Arabica thường chín sớm hơn so với Robusta, khoảng tháng 9-10 trong năm. Với những vùng có khí hậu mát thì cà phê Arabica chín muộn hơn. Cà phê Robusta chín vào tháng 10-12 trong năm. Khi cà phê trên cây chín đạt tỷ lệ khoảng 90 – 95% thì bắt đầu thu hoạch.

Tại Việt Nam, khi tới tháng 9, 10 Âm lịch, khắp miền đất đỏ bazan lại rộn ràng mùa cà phê chín mọng sau một năm chăm sóc vất vả. Khắp nơi Tây Nguyên, không khí rộn ràng từ nương rẫy lan tỏa đến từng ngả đường, từng khoảng sân phơi rực sáng một màu đỏ, đâu đó vang xa những tiếng cười nói, gọi nhau ý ới, văng vẳng là những tiếng hát – hoan ca với tình yêu cà phê, thiên nhiên đất trời cho mùa màng tốt tươi. Như một sự khích lệ tự thưởng cho bản thân sau một năm vất vả chăm bón, người nông dân thường giữ lại chút cà phê trong nhà như món quà khi kết thúc mùa vụ.

Tuy nhiên  để có được những ly cà phê tuyệt hảo chiết xuất từ những hạt cà phê chất lượng tuyệt đỉnh, mang giá trị kinh tế lợi nhuận cao, các nhà vườn sẽ chọn cách thu hoạch bằng tay, hái chọn nhiều lần từng quả cà phê chín theo cách chọn lọc thay cho hình thức tuốt nhiều lần, chỉ hái ở những cành mang nhiều quả chín hoặc tuốt một lần tất cả các cành có quả. Khi thu hoạch bằng tay, việc chọn hái các quả chín thực hiện bằng cách nhìn màu sắc. Quả chín thường có màu đỏ hoặc vàng, các quả chưa chín thì có màu xanh, trong khi các quá chín nẫu thường có màu đỏ sẫm đến đen hoàn toàn.Hiện nay, có 3 cách thu hoạch cà phê bằng tay gồm hai hình thức và bằng máy. Thu hoạch bằng máy thường hay sử dụng ở các nông trại cà phê có quy mô lớn. Khi thu hoạch bằng máy thì quan sát mức độ chín trên cây tới tỷ lệ chín cần thu hoạch thì tiến hành hái tất cả nhánh, cây cùng 1 lần. Cách hái này thường lẫn với những hạt chưa chín. Trong trường hợp thu hoạch bằng máy, nguyên tắc thu hoạch của đa số máy là sự rung. Do quả xanh thường bám vào cành chặt hơn quả chín nên việc hái chọn lựa được nhiều quả chín hay không là tuỳ thuộc vào sự điều chỉnh tần số rung của máy.

Đối với phương thức tuốt cành thực hiện bằng cách tuốt quả (toàn bộ hoặc lựa chọn) xuống các tấm bạt nhựa trải dưới tán cây. Nếu quả được tuốt rơi xuống đất và sau đó thu gom thì chất lượng có nguy cơ bị ảnh hưởng nhiều đến chất lượng do có lẫn nhiều tạp chất; đồng thời sẽ tốn công để tách bỏ tạp chất sau khi hái.

Trong khi đó, với việc thu hoạch hái tuốt một lần cả vườn, tuy lý tưởng nhất là đợi cho tới khi tỉ lệ quả xanh ở trên vườn chỉ còn dưới 5%. Nhưng nếu chọn cách này thì rất nhiều quả đã chín và khô trên cây sẽ bắt đầu rụng xuống đất và sự giảm chất lượng từ các quả khô rụng dù được bù đắp bằng sự già chín của các quả xanh (hạt trong các quả xanh cuối vụ thường đã già chín về mặt sinh lý nên vẫn cho chất lượng tốt không thua kém hạt trong quả chín đầu vụ).